«Τῶν παθῶν τοῦ Κυρίου τὰς ἀπαρχάς,
ἡ παροῦσα ἡμέρα λαμπροφορεῖ».
Η ΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΑΚΟΥΓΕΤΑΙ …με όλες τις Φιλαρμονικές του νησιού να μιλούν με μάρτσιες …
«Κέρκυρα θα πει Άγιος Σπυρίδων και Μουσική. Ο Άγιος πρώτα, η μουσική έπειτα.
Δύο Θεότητες που θα μένουν ακλόνητες στις ψυχές των Κερκυραίων» (Παύλος Παλαιολόγος).
Η Μεγάλη Εβδομάδα μας χτυπάει την πόρτα …Κυριακή των Βαΐων σήμερα.
Η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας… Της βδομάδας που αισθανόμαστε “Απαρηγορία”( Κική Δημουλά) …”απαρηγορία” για την Εβδομάδα των Παθών του Κυρίου , « απαρηγορία» για τα αγαπημένα πρόσωπα που δεν είναι πια μαζί μας…
Μ’ ένα θρίαμβο λοιπόν αρχίζει η πορεία του Ιησού Χριστού προς τον Γολγοθά και τη Σταύρωση. Εκείνον της Κυριακής των Βαΐων με την θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα…Τον υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό, κρατώντας κλαδιά από βάγια, από φοίνικες, ζητωκραυγάζοντας “Ωσαννά” και λατρεύοντάς τον ως τον Μεσσία. Μόνο που αυτή η θριαμβευτική υποδοχή, αποτυπωμένη στη μικρή κόκκινη Βαϊφόρο εικόνα με το δυνατό συμβολίσμό του ποιητή ( Οδυσσέα Ελύτη), με τον Χριστό καθήμενον «επί πώλου όνου» , δεν κράτησε για πολύ… Λίγες μέρες μετά ο Χριστός προχώρησε στο μαρτύριο και στην Ανάσταση.
Τη μέρα αυτή το εσωτερικό των εκκλησιών στολίζεται με κλαδιά από βάγια-φοίνικες ή κλαδιά άλλων λατρευτικών φυτών, όπως δάφνες και μυρτιές… Μετά το τέλος της λειτουργίας μοιράζονται, σε όλους τους πιστούς, τα βάγια που είναι τρυφερές λόγχες φοινικιάς, πλεγµένες απλά ή περίτεχνα σε σταυρό µε ένα κλαδάκι ελιάς και βιολέτας. Με βάγια είναι στολισμένα τα καντήλια και οι εικόνες των εκκλησιών, τα µουσικά όργανα των φιλαρμονικών και τα κράνη των μουσικών.
Η ηµέρα αυτή όμως έχει ιδιαίτερη σηµασία για μας Κερκυραίους, καθώς ταυτίζεται µε το θαύµα του Αγίου μας Σπυρίδωνα το 1630, τότε που απάλλαξε το νησί από την επιδηµία της πανώλης. Από το 1456 που ήρθε το Άγιο Λείψανο του Αγίου στην Κέρκυρα μέχρι και σήμερα αποτελεί τον πολυτιμότερο και «αδαπάνητο θησαυρό» όλων των Κερκυραίων… που αποδίδεται …στο Μεγαλυνάριο..
«Χαίρε Τριμυθούντος η καλλονή,
χαίροις Κερκυραίων ο σοφώτατος ιατρός
χαίροις της Τριάδος ο θείος μυστολέκτης,
Πατέρων μέγα κλέος, Σπυρίδων Άγιε».
Είναι τα πάντα για μας τους Κερκυραίους. Ο Άγιος μας είναι κείνος που καθημερινά, πάνω στην λάρνακα του, ακούει ευχαριστίες, θλίψεις, προβλήματα, αιτήσεις, ικεσίες.
Συλλέγει χαμόγελα και τα κάνει προσευχές στον θρόνο του Θεού. Συλλέγει δάκρυα και με αυτά καθαρίζει ψυχές πονεμένων.
Κάθε χρόνο, την Κυριακή των Βαΐων, μετά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, σε ένδειξη ανάμνησης και τιμής στον Άγιο Σπυρίδωνα, τελείται -με μεγαλοπρέπεια και τάξη -λιτανεία σε όλη την παλαιά πόλη της Κέρκυρας ενώ διαβάζεται ευχή δεητική στο σημείο όπου βρίσκονταν τα παλαιά τείχη της πόλης και ο μη σωζόμενος σήμερα ναός του Αγίου Αθανασίου.
Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση, το 1630 με θαυματουργική επέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος σώθηκε η Κέρκυρα από πανώλη, από τη φοβερή θανατηφόρα λοιμική νόσο. Η αρρώστια, όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές, ξεκίνησε στην Κέρκυρα τον Οκτώβριο του 1629. Μεταδόθηκε από ένα πλοίο που έφτασε στην Κέρκυρα από την Ιταλία.
Τα Χριστούγεννα του 1629 εντοπίστηκαν κρούσματα στην Κέρκυρα και όσο ο καιρός περνούσε τόσο αυτά πολλαπλασιάζονταν. Παρά τα αυστηρά μέτρα που έλαβαν οι υγειονομικές αρχές, το κακό δεν υποχωρούσε. Οι άνθρωποι κατέφυγαν «στις πρεσβείες» του Αγίου Σπυρίδωνος. Την μεγαλύτερη και ύστατη ελπίδα. Πράγματι, όπως γράφεται, ο Άγιος δεν έμεινε ασυγκίνητος από τις παρακλήσεις και τις προσευχές των ανθρώπων. Λίγο καιρό πριν τις ημέρες του Πάσχα πολλοί ασθενείς τον έβλεπαν στον ύπνο τους να τους ευλογεί και να τους χαρίζει την υγεία.
Οι νυκτερινοί σκοποί του Παλαιού Φρουρίου έβλεπαν τη νύχτα ένα φως υπερκόσμιο να αιωρείται, πάνω από το ναό του Αγίου. Σιγά, σιγά, μέρα με τη μέρα, τα κρούσματα ελαττώθηκαν μέχρι που έπαυσαν οριστικά την ημέρα των Βαΐων του 1630.
Οι Κερκυραίοι απέδωσαν τη διάσωσή τους σε θαύμα του Αγίου και από τότε µέχρι σήµερα, κάθε χρόνο, µε ευλάβεια και µεγαλοπρέπεια την ηµέρα των Βαΐων καθιέρωσαν τη λιτάνευση του Ιερού Σκηνώµατος, περιµετρικά της πόλης µε τη συνοδεία όλων των Φιλαρµονικών του νησιού. Η ημέρα των Βαΐων που έπαυσε ολοσχερώς η νόσος, καθιερώθηκε μετά από αίτηση των συνδίκων (εγχώρια αρχή) και θεσπίσματος του Βενετού Βάϊλου Ιωάννη Πριούλη στις 21 Ιουνίου 1630 μ.Χ. , σαν ημέρα λιτάνευσης του Ιερού λειψάνου.
Η λιτανεία, ξεκινά στις 11 το πρωί και συμμετέχουν με απόλυτη ιεραρχική τάξη και με βήμα που θυμίζει τον ήρεμο κυματισμό της θάλασσας όλος ο ιερατικός κλήρος της Κέρκυρας, οι αρχές του τόπου, σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όλες οι Φιλαρμονικές του νησιού σε ανεπτυγμένη -στο μέγιστο- σύνθεση μουσικών ενώ ακολουθεί και παρακολουθεί πλήθος κόσμου. ’Εχει τη μεγαλύτερη διάρκεια από όλες τις άλλες ( 3 ώρες) και τη μεγαλύτερη διαδρομή… ακολουθεί τη διαδρομή όπου κάποτε υπήρχαν τα τείχη της μεταβιζαντινής πόλης, πάνω από τα οποία ο Άγιος έδιωξε το θανατικό.
Συνολικά ο Άγιος Σπυρίδωνας τιμάται στην Κέρκυρα σε ανάμνηση των θαυμάτων του τέσσερις φορές το χρόνο. Τα θαύματα του αυτά, γιορτάζονται με περιφορά του σκηνώματος σε συγκεκριμένες διαδρομές στην παλιά πόλη, τις λιτανείες.
- Την Κυριακή των Βαΐων σε ανάμνηση του 1630 όπου έσωσε το νησί από τη πανώλη.
- Το Μεγάλο Σάββατο στις 9 το πρωί σε ανάμνηση της σωτηρίας του νησιού από τον λιμό το 1550.
- Το Πρωτοκύριακο του Νοεμβρίου σε ανάμνηση της σωτηρίας του νησιού από τη πανώλη το 1673
- Την 11η Αυγούστου σε ανάμνηση της λύσης της πολιορκίας του νησιού από τους Τούρκους το 1716.
ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ ΒΑΙΩΝ
Στη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας, η έναρξη της επόμενης ημέρας γίνεται από το απόγευμα της προηγουμένης. Έτσι, λοιπόν, οι Ακολουθίες που τελούνται το βράδυ της Μεγάλης Εβδομάδας, αφορούν στα γεγονότα της επομένης ημέρας.
Η «αυλαία» της Μεγάλης Εβδομάδας ανοίγει σήμερα, την Κυριακή των Βαΐων το απόγευμα, με τις «Ακολουθίες του Νυμφίου». Πιο συγκεκριμένα, η Εκκλησία, για να μπορέσουν όσο είναι δυνατόν περισσότεροι πιστοί να συμμετέχουν στις Ακολουθίες, επέτρεψε ο Όρθρος κάθε ημέρας (η πρωινή Ακολουθία κάθε ημέρας, η οποία συνοψίζει το νόημά της) να ψάλλεται το απόγευμα της προηγουμένης (απόδειπνα).
Οι Ακολουθίες του Όρθρου των τριών πρώτων ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας ονομάζονται «Ακολουθίες του Νυμφίου», και αυτό, διότι προβάλλεται ο Χριστός ως Νυμφίος της Εκκλησίας.
ΟΙ ΦΑΝΕΣΤΡΕΣ (παράθυρα) ΜΕ ΤΑ ΘΡΙΑΜΒΕΥΤΙΚΑ ΦΕΣΤΟΝΙΑ Ή ΔΑΜΑΣΚΟ
Κατά την διάρκεια εορταστικών εκδηλώσεων, κυρίως λιτανειών( του Αγίου Σπυρίδωνος, της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας (Κυριακή της Ορθοδοξίας – Αναστήλωση των εικόνων), το βράδυ της Αναστάσεως καθώς και στις Θεομητορικές (Παναγίας) λιτανείες ) και άλλων θρησκευτικών εορτών συνηθίζεται να τοποθετούνται κρεμαστά στα πρεβάζια των παραθύρων των σπιτιών της παλιάς πόλης ( το έθιμο έχει επεκταθεί)) κόκκινα- πορφυρά υφάσματα με χρυσά κρόσσια.
Πρόκειται για τα φεστόνια, λέξη που προέρχεται από την ιταλική festa, που σημαίνει γιορτή, συνεπώς η ερμηνεία τους είναι εορταστική. Το έθιμο κρατάει από τη Βυζαντινή εποχή που τα κρεμούσαν σε διάφορες θρησκευτικές ,θριαμβευτικές ή ονομαστικές των Αυτοκρατόρων γιορτές, αναγγελία νίκης, χαράς ή και μεγάλης γιορτής. Από τους Βυζαντινούς το υιοθέτησαν οι Βενετοί, που είχαν τότε πολιτισμικές σχέσεις και εν συνεχεία οι Βενετοί το μετέφεραν στην Κέρκυρα .
Λόγω του θριαμβικού και χαρούμενου χαραχτήρα ,δεν κρεμούσαν ποτέ τα φεστόνια τη Μεγάλη Παρασκευή και στην περιφορά των επιταφίων ούτε κατά και το Μέγα Σάββατο το πρωί ( πρίν τις 11) , διότι δεν πρόκειται για εορτή αλλά για πένθος.
Παλιότερα τα φεστόνια κρέμονταν μετά τον Επιτάφιο, λίγο πριν την πρώτη Ανάσταση. Τα τελευταία όμως χρόνια φαίνεται πως τοποθετούνται από νωρίς το πρωί…
Ονομάζονται και δαμάσκο .Το δαμάσκο είναι κεντημένο ύφασμα (στόφα) με κρόσσια στο χρώμα του χρυσού, Τα υφάσματα αυτά είναι κεντημένα με την τεχνική της “στόφας”, δηλαδή ανάγλυφο κέντημα και απεικονίζουν διάφορες παραστάσεις, που χρησιμοποιούνται και στην Ορθόδοξη αγιογραφία, με πολύτιμες κλωστές . Λέγονται δαμάσκο επειδή προέρχονται από τη Δαμασκό που τα έφερναν την παλαιά εποχή, αλλά και γιατί είναι συνήθως σε χρώμα δαμασκηνί ή «πορφυρούν» μεγαλοπρεπές. Υπάρχουν βέβαια και χωρίς κεντήματα, απλά δαμάσκο, πάντα όμως στα παραπάνω χρώματα.
ΟΙ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΕΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ
«Κεντρικό ρόλο διαδραματίζουν σ’ όλες τις εκφάνσεις του συλλογικού βίου των Κερκυραίων οι «μπάντες» – οι «φιλαρμονικές», όπως τις θέλει μια μετωνυμία που γεννήθηκε, μαζί με τα δηλούμενα μουσικά σχήματα, εδώ και διακόσια περίπου χρόνια. Το δικός μας el sistema κατοικεί εδώ και δυο αιώνες στην Κέρκυρα παρέχοντας δωρεάν μουσική εκπαίδευση και λειτουργώντας ως φυτώριο που τροφοδοτεί με άξιους μουσικούς τη χώρα και ανατροφοδοτεί μια παράδοση και μια κοινωνική συνθήκη. Οι Κερκυραίοι που συμμετέχουν στις Φιλαρμονικές δεν είναι όλοι επαγγελματίες μουσικοί, έχουν όμως τη μουσική στο αίμα τους, γίνονται οι ίδιοι δάσκαλοι των παιδιών που μπαίνουν στις μπάντες, πολλοί απ’ αυτούς διαπρέπουν ως σολίστ, μαέστροι και δάσκαλοι στη μουσική σκηνή της χώρας και όχι μόνο. Το νησί μας μετρά πάνω από 20 φιλαρμονικές-οργανισμούς δωρεάν μουσικής εκπαίδευσης, πλήθος άλλων μουσικών σωματείων και ένα πλήρες Μουσικό Πανεπιστήμιο…» (Από δημοσιευμένο κείμενο του κ.Χάρη Ξανθουδάκη, –κοσμήτορα της Σχολής Μουσικής και Οπτικοακουστικών Τεχνών του Ιονίου Πανεπιστημίου).
Τα μουσικά ακούσματα στην Κέρκυρας ( πόλη και ύπαιθρο), ειδικά σε μέρες γιορτινές, οι πολυπληθείς μπάντες με τις εντυπωσιακές στολές, αποκαλύπτουν με τον πλέον βιωματικό τρόπο, την πολιτισμική ταυτότητα του νησιού, την «μουσική παιδεία».
Πριν λίγες ημέρες, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, αναγνωρίζοντας τη σημαντική συμβολή των Φιλαρμονικών στη μουσική εκπαίδευση της Κέρκυρας και στην ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών του νησιού αποφάσισε την εγγραφή τους στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
«ΕΧΩ ΠΡΟΒΑ»
Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία στην Κέρκυρα, κρατούν στη μνήμη τους τον ήχο των πνευστών οργάνων, που γεμίζει τις πλατείες και τα καντούνια του νησιού, τις συναυλίες των Φιλαρμονικών, τις καλοκαιρινές νύχτες, στο Πάρκο, στη μεγάλη πλατεία της πόλης. Θυμούνται τα παιδικά τους χρόνια, τότε που τα απογεύματα έτρεχαν στις Φιλαρμονικές για το «μάθημα», για να δοκιμάσουν τις δεξιότητες τους, αλλά και την αγωνία τους να συμμετέχουν με την «Παλαιά» ή την «Μάντζαρος», σε κάποια λιτανεία ή παρέλαση. Καθώς τα χρόνια περνούν, σε όλο το νησί η μουσική παιδεία βρίσκει έδαφος, εκατοντάδες παιδιά, μαθητές, αλλά και μεγαλύτεροι, συγκροτούν τα πολλά φιλαρμονικά σωματεία και δικαιώνοντας το ρηθέν: η Κέρκυρα είναι το νησί του Αγίου και των Φιλαρμονικών.
….Τίποτα δὲν ἀγγίζει τὶς ἀπριλιάτικες βιολέτες;
τίποτα—: μονάχα ὁ ἀκάνθινος Ἰησοῦς.
Ν.Κ. «Ἡ ἐπωνυμία τοῦ πένθους»
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ …Και του χρόνου με υγεία
Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΣ ΣΚΕΠΗ ΟΛΩΝ
ερευνητική εργασία 2ου ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΓΙΑ ΑΓΙΟ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ